نکاتی راجع به خانواده کرونا ویروسها و ویروس مولد بیماری کووید 19

ویروس شناسی و معرفی بیماری
کرونا ویروس‌ها خانواده بزرگی از ویروس‌ها هستند که از ویروس سرماخوردگی معمولی تا عامل بیماری سارس را شامل می‌شود. ساختار کرونا ویروس‌ها دارای یک ژنوم RNA معمولی است و در نوع ویروس های پوشش دار دسته بندی می شود. کرونا ویروس‌ها پس از راینو ویروس‌ها بزرگ‌ترین عامل ابتلا به سرماخوردگی یعنی یک سوم سرماخوردگی‌های شایع هستند. همچنین علاوه بر ویروسهای فوق خانواده های ویروسی دیگری همچون آدنوویروسها، آنفلوانزا، پارا آنفلوانزا و بعضی از انترو ویروسها می توانند علائم سرماخوردگی را بصورت ملایم تا شدید بسته به شرایط میزبان در انسان ایجاد کنند. این گروه از ویروس‌ها دستگاه تنفسی فوقانی و تحتانی را در انسان‌ها درگیر می‌کند و بیشتر در زمستان و بهار باعث سرماخوردگی می‌شوند.
بصورت ویژه کروناویروسهای HCoV-229E, NL63, OC43 و HKU1 به صورت مرتب در جمعیت انسانی ایجاد بیماری می‌کند و عفونت سیستم تنفسی را در کودکان و بزرگسالان باعث می‌شود.

اهمیت بیماری
SARS-CoV-2 که منشا آن کشور چین و شهر ووهان (Wuhan) اعلام شده است یکی از اعضای خانواده کرونا می باشد که تا کنون افراد زیادی را آلوده کرده است و منجر به مرگ تعداد کثیری شده است. اما نگرانی دیگر کشورها این است که با وجود شکل گیری این ویروس در چین به سرعت در حال گسترش و سرایت به دیگر نقاط جهان است. از این رو موارد مشابهی نیز در کشورهایی چون تایلند، کره جنوبی، ژاپن، تایوان، استرالیا و آمریکا گزارش شده است و حتی اخیرا مواردی هم در ایران دیده شده است. انتشار این بیماری از راه تماس نزدیک با فرد مبتلا، دست زدن به وسایل آلوده و انتشار از راه هوا می تواند صورت بگیرد. مهمترین علائم شایع این ویروس تب، سرفه، تنگی نفس، علائم گوارشی و اسهال است و در موارد بسیار شدید عفونت ریه به صورت درگیری یا سندرم‌های حاد تنفسی برای فرد به وجود می‌آید. بیشتر افرادی که دارای فشار خون، دیابت، مشکلات تنفسی و سیستم ایمنی پایین‌تری دارند در معرض ابتلا به این ویروس و مرگ احتمالی ناشی از عفونت هستند.

علائم بیماری
با این‌که کووید ۱۹ (بیماری حاصل از SARS-CoV-2) و سرماخوردگی علائمی مشابه دارند و حتی در بسیاری از موارد به اشتباه تشخیص داده می‌شوند (البته به جز مواردی که از کیت شناسایی استفاده شده است) با این حال، طبق تحقیقی که به تازگی در نشریه لانست منتشر شده تفاوت‌هایی بین این دو وجود دارد. آبریزش بینی و گلودرد اصلی‌ترین مواردی محسوب می‌شود که سرماخوردگی را از ویروس کرونا جدا می‌کند (یعنی بروز آبریزش بینی و گلو درد در بیماری کووید 19 شاخص نیست).

کووید ۱۹معمولا علائم زیر را دارد:
•    سردرد
•    سرفه
•    درد عضله‌ها
•    تب و احساس خستگی
•    تنگی نفس و مشکلات تنفسی

انتقال ویروس
در ابتدای ماه دسامبر سال گذشته میلادی که این ویروس در انسان شناسایی شد، مقامات چینی گفتند این ویروس از انسان به انسان منتقل نمی‌شود. اما در حال حاضر مواردی از انتقال این ویروس از انسان به انسان، شناسایی شده است. اما سوال این است که چقدر انتقال آن امکان پذیر است. ویروس سارس (عضو دیگری از خانواده کرونا که مرگ و میر زیادی در انسان ایجاد می کند) از انسان به انسان منتقل می شود اما ویروس مرس (عضو دیگری از خانواده کرونا که مرگ و میر زیادی در انسان ایجاد می کند) به سختی از انسان به انسان منتقل می‌شود و تنها از راه تماس مستقیم انتقال آن صورت می پذیرد.
پخش يا shedding كروناي جديد (كه بر اساس نامگذاري ICTV به نام SARS-CoV-2 مي شناسيم) علاوه بر قطرات تنفسي از نمونه هاي خون و مدفوع نيز قابل انتقال است. حتي در موارد قابل توجهي عليرغم منفي بودن نمونه هاي تنفسي حضور ژنوم ويروس در نمونه هاي مدفوع و خون بيماران مثبت گزارش گرديد. به طور كلي در اوايل عفونت پخش ويروس از دهان و در مراحل بعد و در دوره حاد بيماري از مدفوع و خون بيشتر است. در مورد نمونه هاي خوني بهتر است از خون كامل استفاده شود (و نه سرم) كه اين نشان مي دهد احتمالا ويروس در ارتباط با سلول هاي خوني بدن مي باشد. همانند آنفلوانزا كه مي تواند از طريق نوتروفيل وارد جريان خون شود.
ترشحات دهانی، عطسه و سرفه یکی از مهمترین راههاي انتقال SARS-CoV-2 به حساب می آیند، اما این موارد تنها روش هاي انتقال نیستند. این یافته نشان می دهد مدفوع می تواند دست را آلوده كرده و در صورت عدم شستشوی مناسب دست ها به سرعت غذا و  آب را آلوده نمايد.
البته باید به این نکته توجه کرد که انتقال فرد به فرد بیماری از طریق قطره‌های ترشحات بینی و دهان که حاوی ویروس هستند صورت می‌گیرد؛ این قطره‌ها یا دراپلت ها معمولاً پس از مسافتی کوتاه به پایین می‌افتند در نتیجه کروناویروس دارای ذرات معلق هواپخش یا آئروسول نیست. پس می توان نتیجه گیری کرد رعایت فاصله یک متری از شخص بیمار یا مشکوک به بیماری تا حدود زیادی ریسک انتقال بیماری را کاهش خواهد داد و این ویروس مانند ویروس سرخک هوا را آلوده نمی کند بنابراین لزوم استفاده از ماسک N95 را بصورت پیوسته زیر سوال می رود.

راهکارهایی برای مقابله با کرونا ویروس
1- شستن مرتب دست‌ها
یکی از راه‌های تاثیرگذار در عدم ابتلا به کرونا در سفر یا محل کار، شستن مرتب و درست دست‌ها با آب و صابون است.
2- عدم تماس دست با صورت
فرقی نمی‌کند کرونا باشد یا دیگر ویروس‌ها و بیماری‌ها، تماس دست آلوده با چشم، بینی و دهان می‌تواند شما را به انواع مریضی‌ها دچار کند. پس حواستان باشد در این ایامی که کرونا در سراسر دنیا پخش می‌شود. دست‌های خود را بدون ضدعفونی کردن، به صورت خود نزنید.
3- تماس ممنوع
در این ایام از دید و بازدید و تماس غیر اضطراری با افراد بپرهیزید. فرقی نمی‌کند که فرد سالم باشد یا مبتلا به یک سرماخوردگی کوچک، باید تماس خود را با همه‌ی افراد به حداقل برسانید.
4- استفاده از ماسک
خرید ماسک و استفاده از آن یکی از راهکارهای جلوگیری از ابتلا به کرونا است اما باید بدانید که استفاده دراز مدت از یک ماسک می‌تواند باعث تکثیر باکتری شود. اگر هم به ماسک دسترسی ندارید، به راحتی و به کمک دو عدد کش و یک دستمال کاغذی می‌توانید ماسک یکبار مصرف بسازید. زدن ماسک به تنهایی کافی نیست و بیشتر برای زمانی توصیه می شود که فرد مبتلا شده است، ماسک برای بیمارانی که از داروهای ضد سیستم ایمنی استفاده می کنند بیشتر توصیه می شود. همچنین دست زدن به ماسک باعث آلوده شدن دست ها خواهد شد.
5- سیگار و دخانیات
در بین قربانیان کرونا، ۶ درصد مبتلا به بیماری‌های ریوی و ۱۱ درصد مبتلا به بیماری قلبی و عروقی بودند. پس بهتر است به خاطر کرونا هم که شده یک‌بار برای همیشه مصرف دخانیات را کنار بگذاریم.
6- غذا را کامل بپزید
از خوردن غذای خام یا نیمه خام در این روزها دوری کنید و تمام تلاش خود را به کار بگیرید تا موادی مانند گوشت و تخم مرغ را کاملا بپزید.

توصیه سازمان جهانی بهداشت برای مراقبت از موارد خفیف‌تر بیماری در منزل
1- بیمار در اتاقی که تهویه کافی دارد نگاه داشته شود
2- میزان تحرک بیمار محدود شود و اطمینان حاصل شود که قسمت‌های مشترک منزل که در آن رفت‌وآمد دارد (مثل آشپزخانه یا دستشویی) دارای تهویه کافی هستند
3- اگر افراد دیگر قادر نیستند که در اتاق جداگانه‌ای زندگی کنند، همیشه حداقل یک متر فاصله را با شخص بیمار حفظ کنند
4- تعداد افرادی که از بیمار نگهداری می‌کنند در حداقل ممکن باشد
5- به رعایت بهداشت دست‌ها توجه شود. از دستکش و دستمال کاغذی یکبار مصرف برای خشک‌کردن دست‌ها استفاده شود و هر دو پس از مصرف دور انداخته شود
6- اگر بیمار خلط دارد یا سرفه و عطسه می‌کند به وی ماسک جراحی داده شود تا در تمام زمان‌های ممکن از آن استفاده کند
7- کسی که از بیمار نگهداری می‌کند از یک ماسک که به خوبی روی صورت فیت می‌شود استفاده کند. از دست زدن به ماسک خودداری شود و پوشیدن و در آوردن آن از پشت سر با کمک بندها انجام شود
8- سطوحی که از طریق آن بیماری قابل انتقال است (نظیر دستگیره درها، البسه، ملحفه و غیره) با محلول سدیم هیپوکلریت ۰٫۵ درصد (همان آب ژاول) به طور مرتب (دستکم روزانه) ضدعفونی شوند

دکتر سید حمیدرضا مژگانی
متخصص ویروس شناسی پزشکی و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی البرز